مقاله در رابطه با عوامل مؤثر در طراحی معماری و صورت عقلانی طرح
دسته بندی مقاله : معماری
ثبت مقاله توسط : پیمان توفیقی
متن مقاله : عوامل مؤثر در طراحی معماری و صورت عقلانی طرح
فصل اول
مفهوم برنامه ریزی:
مفهوم طراحی:
نكته :۱انسان برای انجام پیش اندیشه ی كارها، نیاز به »تفكر« و »طرحریزی« دارد و همچنین، برای ساختن همه ی مصنوعات بزرگ و كوچك مورد نیاز خود، نیازمند »تفكر«، »تصور« و »طراحی كردن« است. »طراحی«، وسیله ی ساختن، آبادانی و تمدن است.
نكته :۲ما می توانیم با استفاده از قدرت »حافظه« و »تخیل«، آن چه را كه قبلا دیده ایم »تجسم« كنیم و نیز می توانیم به كمك »تفكر« و »تخیل« و »قدرت خلاقیت«، دربارهی آن چه كه »ممكن است باشد« تعمق كنیم و تصویری از آن چه كه می تواند باشد، مجسم سازیم و آن را ترسیم نموده، با دیگران در میان بگذاریم.
نكته :۳طراحی تلاشی اندیشمندانه، خلاقانه است كه از تفكر، شروع و به ارائه ی محصولی زیبا، كارآمد و اصیل ختم میشود. و طرح نهایی همیشه عمق اندیشه و بصیرت طراح را در خود باز می تاباند و حكایتگر عمق اندیشه و بصیرت طراح را در خود باز می تاباند و حكایتگر عمق و سلیقه ی اوست.
فصل دوم
»ابعاد مختلف طراحی و مفاهیم آن«
معماری طبیعت:
هریك از این عناصر، با محیط خود رابطه ای سنجیده و توازنی دقیق دارند و هر جزء از اجزای آنها در عین كمال، بخوبی در خدمت كل قرار می گیرند و
تركیب منسجم اجزا به كلیتی منسجم، واحد، كارآمد و زیبا منجر میشود.
تركیب، شكل و ساختار آنها، هماهنگ با طرز زندگی و بودباش موجود و هدف آنهاست.
معماری عناصر مصنوع:
همه ی آنها از موادی بخصوص و با تكنیكهای ویژه ساخته می شوند. هر كدام اندازه، شكل و هندسهی خاص خود را دارند و متناسب با نیاز انسان، ابعاد
جسمانی و نیازهای روانی او شكل می گیرند. در عین حال هر یك از این مصنوعات به تناسب محیطی كه در آن واقع میشوند )مثلا در فضای باز یا بسته( و
نوع نیروها و عواملی كه بر آنها اثر میگذارد ساختار خاص خود را پیدا میكنند و در هر صورت، این مصنوعات گرایش به كمال كارآیی و زیبایی دارند و
متناسب با امكانات و محدودیتهای مالی و تكنیكی موجود، شكل می گیرند.
ابعاد مختلف در طراحی
-۱ابعاد عملكردی:
در معماری هر فضایی برای استفاده و عملكردهای خاصی طراحی میشود.
-۲ابعاد جغرافیایی و محیطی:
طرح و سیمای ساختمانهای مناطق مختلف با هم متفاوت است.
-۳ابعاد هنری و ذوقی:
معماری ما شاهكارهایی از زیبایی هستند و طرحها و آثار معماری نیز در كمال ذوق و زیبایی طراحی و ساخته میشوند.
-۴ابعاد فنی و تكنیكی:
هر قسمت از یك ساختمان، اعم از بخشهای پیدا و ناپیدای آن، با استفاده از ماده و صنعت به وجود می آید.
-۵ابعاد اجتماعی و فرهنگی:
سابقهی تاریخی، ارزشهای اجتماعی، اهداف و ارزشهای فرهنگی و دینی هر جامعه، عامل وحدت، تحول و تداوم حیات جامعه است و از عوامل اثر گذار در
طراحی معماری به شمار می رود. ایجاد حریم، حفظ امنیت و ایجاد فضایی مأنوس و … در معماری ضروری است.
فصل سوم
»عوامل مؤثر در طراحی معماری و صورت عقلانی طرح«
یكی از گیراترین و مهمترین مباحث در مبانی طراحی معماری »روند طراحی معماری« میباشد.
»هر پروژه، یك صورت منطقی و عقلانی دارد كه اهداف، ویژگیهای كیفی و ابعاد كمی آن را بیان میكند و اصول و احكام حاكم بر طراحی را روشن می
سازد.«
اهداف و عوامل مؤثر بر طراحی پروژهی معماری
.۱تعیین اهداف
انسان در سایهی نگرش زیبا، هدفدار و مسئولانه است كه روش زندگی و مناسبات اجتماعی، اقتصادی و نظام ارزشی خود را سازمان می دهد و طرز تفكر،
معیارهای گزینش، نحوهی انتخاب و عملش را معین كرده، برنامهریزی و یا طراحی می نماید.
معماری در پی ایجاد رابطهای متوازن با طبیعت است؛ برای ایجاد محیط مناسب برای زندگی، رشد، تربیت و بالندگی می كوشد و در پی ساختن فضا و محیطی
متناسب با شأن و رسالت انسان است.
.۱تعداد برنامهی فیزیكی طرح
تعداد فضاهای مورد نیاز هر پروژه، به همراه مساحت و مشخصات هر فضا، برنامهی فیزیكی آن پروژه است. قبل از طراحی پروژه برنامهی فیزیكی آن را
تهیه می كنیم.
.۱بررسی عوامل جغرافیایی و محیطی
معماری بومی در مناطق مختلف كشور، با توجه به شرایط خاص هر منطقه، مختصات جغرافیایی، ارتفاع آن از سطح دریاهای آزاد، نزدیكی و دوری نسبت به دریا، میزان رطوبت و بارندگی، به خوبی شكل گرفته و در طول زمان به كمال رسیده است.
.۱شرایط اقلیمی
قبل از شروع طراحی هر ساختمان ابتدا، شرایط اقلیمی، مورد مطالعه قرار میگیرد و نتایج آن به صورت خلاصه ترسیم و نمایش داده میشود. این نمودارها می توانند به عنوان یكی از اصلیترین عوامل مؤثر در ایدههای طراحی مورد استفاده قرار گیرند.
.۱بررسی و جزیه و تحلیل زمین و هم جواری
شكل و مساحت، میزان و جهت شیب زمین كاربریهای زمینهای اطراف، امكانات دسترسی به زمین، دید و منظر مناسب زمین، عوارض مصنوعی یا طبیعی موجود را مطالعه می كنیم و همچنین خاك را بررسی می نماییم.
.۱بررسی مصالح، تكنولوژی و سازهی ساختمان
در سواحل شمالی، از چوب و در مناطق كویری از آجر، در مناطق كوهستانی شمال و غرب از سنگ، آجر و چوب برای ساختن استفاده میشود. استفاده از سازههای فولادی یا بتنی در كنار مصالح بومی نیز معمول است.
.۱ابعاد انسانی و فضای معماری
نیاز به داشتن فضای شخصی، رعایت فاصله مناسب بین افراد در زندگی خانوادگی و یا دوستانه و تنظیم فاصله و حفظ حریم فضای شخصی در روابط و فعالیتهای اجتماعی، از آن جمله است.
فضا، متناسب با ابعاد انسان، ابعاد لمس كردنی، شنیدنی و بوئیدنی نیز پیدا میكند این ابعاد بر نحوهی احساس و نوع برداشت ما از فضا تأثیر گذارند.
.۱مقیاس انسانی در فضای معماری
ابعاد و نحوهی حركت بدن انسان، از اصلیترین عوامل تعیین فضا در معماری است.
.۱الزامات تأسیساتی
سیستمهای تأسیسات مكانیكی و الكتریكی ساختمان نیز شرایط محیطی لازم را برای ایجاد فضایی راحت و قابل سكونت ایجاد می نماید.
برخلاف سیستم سازه، سیستمهای تأسیساتی در عین اهمیت، معموً لا در فضای معماری دیده نمی شوند.
مهندس معمار، قبل از طراحی باید با مشورت مهندس مكانیك و مهندس برق، در مورد سیستمهای فوق تصمیم گیری كرده باشد و امكانات لازم برای استقرار تجهیزات و حركت كانالها و لوله ها و … را پیش بینی نموده باشد.
فصل چهارم
»شناخت اجزای پروژه، مقدمه طراحی است«
شناخت عرصه های مختلف در خانه مسكونی
.۱عرصهی زندگی خانوادگی
این عرصه شامل فضاهای خصوصی از قبیل نشیمن خانوادگی، آشپزخانه و فضای غذاخوری خانوادگی است.
.۱عرصهی زندگی خصوصی و فردی
این عرصه شامل اتاقهای خواب، حمام و كتابخانه است.
تعدادی از فضاها و عملكردهای سازگار را كه با هم وابستگی دارند و در بخش مشخصی از نقشه طرح، مكانیابی میشوند عرصه می گوییم.
-۳عرصهی پذیرایی و مراسم
این عرصه شامل اتاق پذیرایی و اتاق نهار خوری و فضای ورودی میباشد.
-۴عرصهی خدمات
شامل فضاهای، پاركینگ، انباری، موتورخانه و … میشود.
-۵عرضه فضاهای باز و حیاط
-۱عرصهی زندگی خانوادگی
شامل فضای نشیمن خانوادگی و آشپزخانه است، در خانهای بزرگتر، فضای صبحانه خوری نیز به این مجموعه اضافه میشود.
مهمترین بخش خانه و قلب زندگی خانوادگی، فضایی خصوصی، خودمانی، آزاد و راحت است، فضایی غیر رسمی است كه در صورت امكان بهتر است در بهترین موقعیت قرار گیرد، رویه آفتاب و فضای حیاط باشد و در صورت امكان، دسترسی مستقیم به حیاط و بالكن داشته باشد.
الف( اتاق نشیمن
نكته ا: اتاق نشیمن، محل زندگی خانواده و مهمترین قسمت خانه است.
نكته :۲فضای نشیمن، اغلب مستقل از فضای پذیرایی طراحی میشود و حالتی خصوصی دارد. فضای نشیمن باید آفتاب گیر باشد و ارتباط راحتی با بالكن و حیاط و ورودی آشپزخانه و غذاخوری داشته باشد و ضمن نزدیكی به فضای خواب، مستقل از اتاقهای خواب باشد. باید به نحوی طراحی شود كه فعالیتهای مختلفی مانند نشستن، صحبت كردن، تماشای تلویزیون، بازی بچه ها، مطالعه و … را علمی سازد.
نكته :۳مساحت این فضا معموً لا بین ۱۵تا ۳۵متغیر است.
ب( مبلمان و تجهیزات
نكته :۱در زندگی سنتی برای مبلمان كردن اتاق نشیمن، از قالی و پشتی استفاده میشود. به همین منظور در طراحی سعی میشود ابعاد اتاق با ابعاد قالی ها هماهنگ باشد. در مبلمان فضاهای نشیمن معمول از كاناپه، مبل دسته دار و میز، برای صرف میوه و چای استفاده میشود. تلویزیون و دیگر لوازم و دیگر لوازم صوتی و تصویری، از دیگر عناصر این بخش از خانه هستند كه به همراه قفسهی كتاب در یك بدنه جاسازی میشوند. اگر چه شومینه در اغلب خانه ها به كار نمی رود، اما در صورت پیش بینی آن در طرح، معموً لا جنبه سمبلیك دارد و در فضای نشیمن پیش بینی میشود.
نكته :۲نحوهی مبلمان اتاق نشیمن و استقرار شومینه و تلویزیون باید به گونهای باشد كه از غذاخوری خانوادگی و آشپزخانه قابل روئت باشد.
نكته :۳در صورتی كه از اتاق نشیمن به عنوان پذیرایی نیز استفاده میشود بهتر است، آشپزخانه، جدا و مستقل از نشیمن طراحی گردد.
ج( آشپزخانه
آشپزخانه، یكی از مهمترین عناصر عملكردی خانه است.
نكته :۱آشپزخانه باید به فضای ورودی و گاراژ دسترسی راحتی داشته باشد و با بالكن، یا پاسیو مرتبط باشد. دسترسی آشپزخانه به اتاق نشیمن، فضای صبحانه خوری باید راحت باشد.
نكته :۲هر آشپزخانه نیاز به سه عنصر اصلی دارد. یخچال برای نگهداری مواد غذایی، سینك ظرفشویی برای آماده كردن و شستشوی مواد غذایی و ظروف و اجاق گاز برای پختن غذا.
-۱سینك ظرفشویی
نكته :۱سینك ظرفشویی، معموً لا از جنس استیل یا فایبر گلاس در اندازه های مختلف ساخته میشود. ممكن است یك لنگه یا دو لنگه باشد.
نكته :۲ماشین ظرفشویی در صورت لزوم باید از محل سینك ظرفشویی قابل دسترس باشد. در صورتی كه ماشین ظرفشویی در زیر كابینت جاسازی شده باشد، از قسمت بالایی آن میتوان به عنوان میز كار در كنار سینك استفاده كرد. سینك ظرفشویی نیاز به ۶۰-۹۰سانتی متر، میزكار و در هر طرف خواهد داشت.
نكته :۳در واحدهای مسكونی كه دارای فضای مستقل برای پذیرایی از مهمان هستند.
میتوان رابطهی بین نشیمن خانوادگی و آشپزخانه را به نحوی طراحی كرد كه امكان دید از فضای آشپزخانه به نشیمن وجود داشته باشد.
نكته :۴در واحدهای مسكونی كوچك كه از یك فضای واحد برای نشیمن خانواده و پذیرایی از مهمان استفاده میشود. بهتر است فضای آشپزخانه از محل نشستن مهمانان قابل رؤیت نباشد.
-۲یخچال و نگهداری مواد غذایی
از یخچال با ظرفیت مناسب، و برای نگهداری دراز مدت مواد غذایی، از فریزر یا انباری آشپزخانه استفاده میشود. به همین دلیل بعد از سینك ظرفشویی، یخچال یكی دیگر از لوازم مهم آشپزخانه میباشد.
رابطه یخچال با سینك:
پیش بینی میزكار به طول حداقل ۹۰سانتی متر در كنار یخچال مفید میباشد.
-۳اجاق گاز
اجاق گاز، سومین عنصر مهم از لوازم آشپزخانه است.
نكته :۱سینك ظرفشویی، اجاق و یخچال به عنوان اصلیترین عناصر آشپزخانه باید با هم رابطهی منطقی داشته باشند.
وجود فاصلهی زیاد، باعث رفت و آمد اضافی استفاده كننده و خستگی میشود.فاصلهی سه عنصر فوق، از طریق محیط مثلثی كه آنها را به هم وصل می كند، كنترل میشود كه اصطلاحًا به آن »مثلث كار آشپزخانه« می گویند.
در شرایط متعارف، محیط این مثلث از ۸۰/۴تا ۶متر تغییر میكند.
نكته :۲در طراحی آشپزخانه سعی میشود عناصر غیر مرتبط، در داخل مثلث كار قرار نگیرند تا كارآیی آشپزخانه افزایش یابد.
سعی میشود آرایش لوازم آشپزخانه به صورت Lو یا موازی باشد.
نكته :۳حداقل ابعاد فضای صبحانه خوری ۳*۳است. این فضا می تواند با فضای آشپزخانه تركیب شده، رابطهی راحتتری با آشپزخانه برقرار نماید.
د( غذاخوری خانوادگی
این فضا باید به آشپزخانه نزدیك باشد و نیز، باید از دید و منظر مناسب برخوردار بوده، با نشیمن خانوادگی رابطهی راحتی داشته باشد.
نكته: در خانههای كوچك ممكن است برای غذای خانواده و مهمان از یك فضا استفاده شود. در این صورت، فضای غذاخوری باید جدای آشپزخانه طراحی شود.
فرهنگ صرف غذا و پذیرایی از مهمان در مناطق مختلف كشور با هم متفاوت است.
-۲عرصهی زندگی خصوصی و فردی
عرصهی خواب شامل اتاق خواب بچه ها، اتاق خواب اصلی، اتاق مطالعه و گاه، شامل اتاق خواب مهمان میشود.
نكته :۱این بخش از خانه به عنوان خصوصیترین و آرامترین بخش خانه، ضمن نزدیكی به فضاهای خانوادگی مانند نشیمن و آشپزخانه معموً لا به صورت مستقل و دور از فضای پذیرای مهمان، طراحی میگردد.
نكته :۲اتاقهای خواب بهتر است به بالكن و حیاط دسترسی داشته باشند. آفتاب گیر بوده، از دید و منظر خوبی برخوردار باشند. به خوبی تهویه شوند. در واحدهای مسكونی دو طبقه معموً لا بخش خواب در طبقهی اول طراحی میشود.
در صورتی كه برای خواب مهمان، اتاق مستقلی مورد نیاز باشد بهتر است این اتاق در نزدیكی ورودی و فضاهای زندگی خانوادگی باشد تا ضمن استفاده برای مهمانان، به عنوان یك اتاق دنج برای مطالعه، انجام كارهای روزانه بتواند در اختیار خانواده نیز قرار گیرد.
نكته :۳اندازهی اتاقهای خواب بسته به تعداد افراد استفاده كننده نوع فعالیتها، مبلمان و لوازم مورد نیاز معموً لا از ۱۲متر تا ۲۰متر تغییر میكند. ابعاد اتاق خواب، به نحوهی مبلمان نیز بستگی دارد.
نكته :۴بهتر است تخت خواب در موقعیتی پیش بینی شود كه مستقیمًا در مقابل در ورودی اتاق و در معرض دید و یا چسبیده به پنجرهی اتاق نباشد. و در عین حال، بتواند از دید و منظر بیرون استفاده كند.
الف( اتاق خواب والدین
اتاق خواب اصلی می تواند شامل پنج حوزهی خواب، محل نشیمن، كمدهای لباس، رخت كن و حمام باشد.
در صورت وسیع بودن اتاق خواب میتوان بخش خواب و نشیمن را با استفاده از شومینه یا مبلمان از هم تفكیك كرد.
اتاق خواب اصلی، برحسب مورد می تواند دارای یك سرویس كامل بهداشتی )شامل وان حمام، دوش و توالت( و یا دارای یك رختكن و دوش ساده باشد.
ب( اتاق خواب فرزندان
خواب فرزندان می تواند به صورت یك مجموعه واحد و مرتبط )شامل اتاقهای خواب و حمام و توالت( در نظر گرفته شود.
نكته :۱استقرار كمدها در بدنههای حمام می تواند مانع انتقال صدای حمام به اتاقها شود پیش بینی پنجرههای مناسب، ضمن تأمین نور به تأمین دید و منظر اتاق كمك میكند.
نكته :۲هر اتاق معموً لا شامل تختخواب، كمد لباس و میزمطالعه است و مساحت اتاق خواب فرزندان بین ۱۲تا ۱۵متر تغییر میكند.
ج(اتاق مطالعه
در خانهی بزرگتر فضای مستقل را میتوان به كتابخانه و مطالعه اختصاص داد. این فضا می تواند در نزدیكی ورودی و نشیمن قرار گیرد.
-۳عرصه پذیرایی و مراسم
فضاهای عمومی خانه، شامل پذیرایی، غذاخوری و ورودی، وسیلهی ارتباط اعضای خانواده با افراد فامیل، دوستان و همسایگان هستند. به علاوه، این فضاها محل برگزاری جشنها، مهمانی ها، برگزاری مراسم مذهبی و … نیز هست.
الف( ورودی
ورودی خانه اولین جایی است كه ساكنان خانه و مهمانان با آن موجه شده، تحت تأثیر كیفیات مثبت یا منفی آن قرار می گیرند، ورودی خانه باید خوانا و دعوت كننده، اذب و زیبا باشد.
طراحی فضای ورودی، قبل از رسیدن به بنا، از خارج ساختمان و جلو خان ورودی شروع میشود. پس از عبور از فضای مكث قبل از در ورودی، به فضای ورودی رسیده، به بخشهای مختلف دسترسی می یابد.
ورودی خانه، باید ضمن تأمین دسترسی مناسب به خانه، حریم داخلی خانه را از فضاهای عمومی جدا كند.
ورودی باید دسترسی ساده به نشیمن، پذیرایی، پله های طبقات آشپزخانه داشته باشد.
در واحدهای مسكونی متعارف بهتر است توالت و دستشویی، مستقل از هم طراحی شوند.
نكته: محل دستشویی باید از وسعت كافی حداقل ۱۲۰*۱۱۰برخوردار باشد.
ب( فضای پذیرایی
این فضا جزو فضاهای رسمی و بیرونی خانه است.
نكته: وسعت فضاهای پذیرایی، حداقل ۱۲متر است و بسته به شرایط اقتصادی و نیاز خانواده می تواند افزایش یابد.
فضای پذیرایی باید با ورودی و غذاخوری ارتباط نزدیك داشته باشد. این فضا نیاز به نور و تهویه ی طبیعی و منظر مناسب دارد.
در بعضی طرحها، فضای پذیرایی و نهار خوری با هم تلفیق شده است.
ج( غذاخوری
در خانه های بزرگ، فضای مشخصی به عنوان غذاخوری پیش بینی میشود. این فضا ممكن است مستقل از پذیرایی بوده، یا با آن ادغام شده باشد. دید و منظر زیبا، فضای دل باز، تناسبات خوش آیند و مبلمان مناسب می تواند بر كیفیت این فضا بیفزاید.
میز غذاخوری و بوفه برای نگهداری ظروف و مواد غذایی مورد نیاز، از لوازم اصلی این فضا هستند.
فضای غذاخوری باید با پذیرایی و آشپزخانه ارتباط نزدیكی داشته باشد.
چنانچه برای غذاخوری فضای مستقلی در نظر گرفته شود میتوان آن را با استفاده از پله، دست انداز، دكور یا دیوار، از پذیرایی جدا نمود.
نكته :۱ابعاد اتاق غذا خوری، بسته به تعداد افراد استفاده كننده و استانداردهای موجود معین میشود. این فضا را میتوان با یك میز شش نفره در ابعاد ۳۵۰*۴۲۰طراحی كرد.
نكته :۲فضای نهار خوری باید از نور طبیعی و مصنوعی مناسبی برخوردار و دارای دید و منظر مناسب باشد. فضای غذاخوری بهتر است در مجاورت بالكن و با امكان دسترسی به حیاط، طراحی گردد.
-۴عرصهی خدمات و پشتیبانی
عناصر خدماتی مورد نیاز از قبیل پاركینگ، رختشویی، انبار، زیرزمین و موتورخانه میباشد.
الف( پاركینگ
پاركینگ مورد نیاز خانهها ممكن است به صورت جمعی باشد، و یا هر خانه از پاركینگ شخصی برخوردار باشد.
نكته :۱مكان پاركینگ در خانه بسته به ابعاد شیب زمین، نوع طرح خانه و شبكهی دسترسی سواره، معین میشود.
پاركینگ ممكن است جدا از ساختمان اصلی و یا چسبنده به آن و یا در زیرزمینی و یا زیر ساختمان طراحی شود.
نكته :۲دسترسی راحت از پاركینگ به داخل خانه، مخصوصًا آشپزخانه یا فضای ورودی، مهم است.
ب( موتورخانه
فضایی برای استقرار لوازم و تجهیزات گرمایش و سرمایش مورد نیاز است كه به آن، »موتورخانه« می گویند. موتورخانه را میتوان در زیر زمین خانه یا در مجاورت پاركینگ مكانیابی كرد.
در خانه های كوچك از یك دستگاه كوچك كه می تواند در كنار آشپزخانه یا رخشورخانه واقع باشد برای این منظور استفاده میكنند.
ج( اتاق مفید و رختشویی
در خانه های پرجمعیت تر و بزرگتر، فضای مستقلی را در كنار سرویس خواب اصلی، حد فاصل پاركینگ و آشپزخانه و یا در زیرزمین پیشبینی میكنند. این فضا معموً لا شامل ماشین لباسشویی،ماشین خشككن. سینك لباسشویی است. با توجه به صدای ماشینها، این فضا را بدون عنصر واسط، دركنار فضاهای خواب طراحی نمی كنند.
-۵عرصهی فضاهای باز و حیاط خصوصی
فضاهای باز و نیمه باز خانه، بسته به این كه در تركیب با كدام یك از حوزههای خصوصی و خانوادگی یا عمومی قرار گیرند به دو دستهی عمومی و خصوصی تقسیم میشوند.
ایجاد رابطهی منطقی بین آشپزخانه و نشیمن با حیاط خصوصی، امری ضروری است.
از ایوان میتوان به عنوان یك فضای واسط بین فضای داخل و خارج استفاده كرد.
الف( ایوان
ایوان، یكی از رایجترین عناصر معماری مسكن مخصوصًا در معماری ایرانی است.
دسترسی راحت از می افزاید. عرض ایوان باید به نحوی پیشبینی شود كه هم مناسب با فعالیتهای مورد نیاز باشد و هم عمق پوشش سقف ایوان، مانع رسیدن نور به فضاها نباشد.
ب( فضای باز عمومی
برای حفظ آرامش و حریم فضاهای داخلی، بین ساختمان و خیابان، فضای باز محوطه سازی شدهای قرار میگیرد تا هم بر غنای منظر شهری بیفزاید و هم ورودی ساختمان را جذاب تر كند و بر ایمنی ورود و خروج افراد پیاده و اتومبیل بیفزاید.
عقب نشینی بدنهی پاركینگ نسبت به بدنهی ساختمان و تقویت ورودی پیاده می تواند بر كیفیت این فضا و نمای ساختمان بیفزاید.
فصل پنجم
»طراحی و معماری«
.۱برنامهی فیزیكی پروژه
به فهرست فضاهای مورد نیاز هر پروژه كه تعداد، مساحت و ویژگیهای اصلی آن را در بر می گیرد، اصطلاحًا »برنامهی فیزیكی پروژه« می گویند.
.۲تحلیل سایت و مكانیابی ساختمان
در تحلیل زمین پروژه عوامل مختلفی از قبیل اندازه و شكل زمین، شیب، عوارض موجود، جنس خاك، امكانات دسترسی و همسایههای مجاور، مناظر مناسب و دیدهای مزاحم و غیره مورد مطالعه واقع میشوند.
-۳بررسی روابط فعالیتها و فضاها
میزان و نوع رابطهی بین فضاهای پروژه را، به روشهای مختلف میتوان تنظیم كرد و نمایش داد:
.۱جدول روابط فضاها
.۲دیاگرام حبابی
در ترسیم دیاگرام ارتباطی فضا سعی میشود از نمایش روابط فرعی خودداری گردد. عناصر مرتبط در كنار هم قرار گیرند و دیاگرام به سادهترین صورت ممكن تبدیل شود.
-۴روش های مختلف طراحی معماری
یكی از روشهای طراحی معماری با تأكید بر عملكرد فضاها و روابط منطقی آنها با دیاگرام ارتباطی فضاها شروع میشود.
نكته :۱در دیاگرام فضاها دارای معنای مكانی نیستند.
نكته :۲طراحی، یك فعالیت منظم از پیش برنامه ریزی شده نیست یك فعل شخصی و انسانی است و حالت مكانیكی ندارد.
-۵طراحی گزینه ها
اگر به متغیرها و عاملهای اصلی پروژه مانند عملكرد، زمین، شاخصترین فضا، اقلیم و … توجه كنیم با مبنا و محور قرار دادن هر یك از آنها میتوان
نقطهی شروع و مبنای جدیدی برای طراحی پیدا كرد.
گزینه :۱طراحی با تأكید بر تفكیك عرصه ها
توجه به تفكیك عرصه ها و حركت خانواده و مهمان در این گزینه قابل توجه است.
گزینه :۲طراحی براساس فضاهای بسته و فضاهای شفاف
طراحی براساس دسته بندی فضاها به دو دستهی فضاهای بسته و فضای باز و شفاف یه گزینهی جدید منجر میشود.
فصل ششم
»بررسی ارزشهای فضایی در گزینههای طرح«
یكی از نكات بسیار مهم كه در طراحی و ارزشیابی گزینه های پروژه مطرح است، كیفیت فضاهای هر یك از گزینه ها است.
-۱مفهوم فضا
نكته :۱فضا، اصلی ترین عامل در طراحی معماری است. ما در میان فضاهای بسته یا باز حركت و فعالیت می كنیم.
فضا ذاتًا شكل خاصی ندارد و با وجود عناصر مادی و رابطهی متقابل آنها با ما و با یكدیگر، تعریف میشود و معنی پیدا میكند.
عناصر هندسی مانند نقطه، خط، صفحه و حجم می توانند با هم تركیب شوند و فضا را محدود و مشخص كنند. در مقیاس معماری، این عناصر اساسی تبدیل به تیرها و ستونهای خطی، كفها، دیوارها و بامهای صفحهای و احجام معماری میشوند.
در شكل گیری فضای معماری، كیفیت فضاهای بیرونی و نمود خارجی ساختمان و هماهنگی آن با شرایط زمین، طبیعت منطقه، به اندازهی فضاهای داخل اهمیت پیدا میكند و باید مورد توجه قرار گیرد.
-۲فضای معماری
ورود به فضای معماری احساس از محفوظ بودن، سرپناه و بسته بودن را ایجاد میكند.
نكته: فرم، شكل و كیفیت عناصر تعریف كنندهی فضا، الگوی پنجرهها و درها و نحوهی تركیب آنها با یكدیگر و فضای خارج، كیفیت فضای معماری را مشخص سازد.
.۱فرم و عناصر تشكیل دهندهی آن
.۱نقطه، سازندهی همهی فرمهاست.
.۲وقتی نقطه حركت می كند، خط را به وجود می آورد كه یك بعدی است.
.۳وقتی خط در جهتی غیر از امتداد خود حركت میكند سطح به وجود می آید كه دو بعدی است.
.۴از جابه جایی صفحه، حجم سه بعدی ایجاد میشود.
.۵نقطه، خط، سطح و حجم، عناصر تشكیل دهندهی فرم هستند.
.۶همه فرمهای قابل رؤیت در واقع سه بعدیاند و تمایز عناصر فوق فقط بستگی به تناسب طول و عرض و ارتفاع هر یك پیدا میكند.
الف( نقطه:
نشانگر یك موقعیت خاص مانند انتهای عناصر خطی یا گوشه احجام در فضاست و ممكن است ابعاد و اشكال مختلف داشته باشد. اما در هر صورت باید نسبت به زمینهی خود كوچك، متمركز و بی جهت باشد.
ب( خط:
.۱خط، عنصر بصری یك بعدی است. برعكس نقطه كه ایستا و بی جهت است.
.۲خط، نشانگر حركت، جهت، رشد و پویایی بصری است.
.۳خط می تواند از نظر ضخامت و وزن، ظرافت و خشونت، نرمی و سختی، صافی یا زبری، حالات مختلفی به خود بگیرد. خط مستقیم نشانگر كشش متقابل بین دو نقطه است. ویژگی اصلی آن جهت آن میباشد.
.۴یك خط مستقیم افقی می تواند بیانگر، ثبات، استحكام، استقرار و آرامش و پایداری باشد.
.۵یك خط قائم بیان كننده تعادل موازنهی نیروهای ثقلی است.
.۶خط مایل، بسته به نزدیكی به خط قائم یا افق، می تواند بیانگر حالت افتادن یا بلند شدن باشد، در هر حال بیانگر حركت میباشد و فعال و پویاست.
.۷مفهوم خط می تواند از طریق دو نقطه و یا تكرار كافی عناصر مشابه، ایجاد و القا شود.
.۸خط ممكن است حتی بافت و نقش نیز داشته باشد.
.۹خط منحنی می تواند احساس یك نیروی در حال تغییر را منتقل كند و حالتی از تغییر ندریجی، حركت نرم و لطیف را بیان نماید. می تواند حالتی برآمده و صلب، و یا برعكس، حالتی فرو رفته داشته باشد و سبك و آویزان به نظر آید. قوسهای كوچك می تواند بیانگر پویایی بصری، تحرك و رشد بیولوژیك باشد. برای نمونه میتوان به طرحهای اسلیمی در كاشی كاری و گچ بری هنر ایرانی توجه كرد.
ج( سطح:
» .۱سطح« عنصری دو بعدی است كه »شكل آن« اصلیترین ویژگی آن را بیان میكند.
.۲شكل واقعی یك سطح، فقط زمانی رؤیتپذیر است كه عمود بر سطح آن، به نگاه كنیم.
.۳كیفیت سطح، تابع كیفیت مادهای است كه از آن ساخته شده است.
.۴كیفیت سطح، می تواند بر ویژگیهای بصری آن یعنی:
وزن و استحكام بصری
اندازه تناسب و موقعیت در فضا
انعكاس نور
تأثیرات آكوستیكی تأثیر گذار باشد.
-۵سطوح، اصلیترین عناصر معماری، در شكلگیری كفها، دیوارها، سقف می باشند، كه خود شكل دهنده فرم ساختمان و فضاهای آن هستند.
نكته: حجم، یك عنصر بصری سهبعدی است، كه »فرم« اصلیترین ویژگی آن است.
فرم، ویژهی یك حجم، شكل ظاهری و ساختار بصری آن را نشان می دهد.
از نظر معماری، حجم به عنوان یك عنصر سه بعدی، می تواند توپر و یا تودهای باشد كه با ماده اشغال شده است. و یا به صورت فضای خالی باشد كه با
سطوح، محدود و تعریف شده است.
»توده« و »فضا« دو مفهوم و ساختار مكملاند كه تركیب آنها به معماری واقعیت میدهد.
-۴شكل
به خط پیرامونی و دور ظاهری یك سطح یا حجم، »شكل«، می گوییم كه آن را از زمینه یا فضای اطرافش جدا میكند. شكلها انواع مختلف دارند.
.۱فرمهای طبیعی
.۲اشكال غیر مادی
.۳اشكال هندسی
نكته: مثلث، مربع و دایره، اصلیترین اشكال هندسی هستند، این اشكال در بعد سوم هرم، معكب، مخروط، استوانه و كره را ایجاد میكنند.
الف( دایره و اشكال منحنی
دایره، شكلیست، متمركز و درونگرا كه بر مركز خود تأكید دارد. این شكل بیانگر وحدت، تداوم و خلوص است و مانند خطوط منحنی، احساسی از نرمی ولطافت را القا میكند. اشكال دایرهای شكل معموً لا پایدار و در زمینه خود، خود مركز هستند.
اشكال و فرمهای دایرهای شكل، بیانگر نرمی در فرم و سیالیت در حركتاند و رشد بیولوژیك را القا می نمایند.
ب( مثلث
مثلث، بیانگر استحكام و پایداریست و عمومًا در فرمهای سازهای ساختمان به كار می رود زیرا بدون تخریب اعضای آن، شكل آن تغییر نمی كند.
نكته: مثلث وقتی متكی بر قاعدهاش قرار گیرد از نظر بصری پایدار است و بر روی رأس ناپایدار و پویا به نظر می رسد.
مثلث از نظر ادراكی و بصری می تواند بیانگر تحرك، انقباض و تقابل باشد.
ج( مربع و مستطیل
مربع به عنوان یك عنصر بصری بیانگر خلوص و عقلانیت است. تساوی چهار ضلع و چهار قائمه، بیانگر قانونمندی و وضوح آن است. این شكل، بر هیچ جهت خاصی تأكید ندارد. با استقرار بر روی یك ضلع پایدار به نظر می رسد و بر روی رأس، ناپایدار و پویا می نماید.
مربع، در حالت قائم بیانگر ثبات و صداقت و نمایشگر جهت افقی و عمودی ست، كه برای انسان، مهمترین مرجع برای حفظ تعادل و حركت است.
مستطیل را میتوان فرم تغییر شكل یافتهی مربع در نظر گرفت كه از یك جهت بزرگتر شده است.
مستطیل، غالبترین شكل در آثار معماری ست.
اشكال مستطیل، با عناصر سازهای ساختمان، مبلمان و لوازم خانه به راحتی تطبیق می یابد.
-۵رنگ
رنگی كه ما به اشیای پیرامون خود نسبت می دهیم، ناشی از نوریست كه بر اشیا می تابد و فرمها و فضاها را روشن میكند. بدون نور رنگی وجود نخواهد داشت.
در طیف نوری كه از تجزیة نور سفید به دست می آید رنگهای مختلفی ظاهر میشود. نوع رنگ، بستگی به طول موج پیدا میكند كه از بلندترین طول موج با رنگ قرمز، شروع میشود و پس از نارنجی، زرد، سبز، آبی و نیلی به بنفش با كوتاهترین طول موج می رسد.
نكته :۱كف فضا تیرهترین رنگ را دارد و رنگ دیوارهای اطراف از كف روشنتر است و سقف بالای سر، رنگ روشن و سبكی مانند آسمان دارد.
نكته :۲سطوح اصلی وسیع معموً لا رنگ ملایم دارند و عناصر دیگر مانند مبلمان و قالی پر رنگ تر هستند.
نكته :۳از رنگهای تندتر و زندهتر معموً لا برای لوازم خانه و اشیای كوچك استفاده میشود تا تعادل و تنوع لازم در فضا ایجاد شود.
نكته :۴رنگهای روشن، معموً لا فضا را وسیعتر نشان می دهند و برعكس، رنگهای تیره سطوح را نزدیكتر و فضا را كوچكتر می نمایانند.
نكته :۵رنگهای گرم مانند قرمز، زرد و نارنجی تحرك و پویایی در فضا ایجاد میكنند در حالی كه رنگهای سرد مانند سبز و آبی، حالتی آرام و ساكن دارند.
برای مثال، در یك خانه می توان برای فضاهای خواب از رنگهای سرد و روشن مانند مغز پستهای، برای آشپزخانه از رنگ گرم مانند كرم، قهوهای و یا نارنجی روشن و برای پذیرایی از شكلاتی یا قهوهای روشن استفاده كرد.
-۶بافت
بافت، یعنی ویژگی خاص یك سطح، كه به ماده و ساختار آن مربوط میشود. بافت، بیانگر نرمی یا سختی نسبی سطح است و گویای كیفیت ظاهری مصالح مانند، زبری و صلابت سنگ، گرما و لطافت چوب، نرمی لاستیك صیقلی بودن و صافی شیشه و سختی فولاد و … می باشد.
بافت بر دو نوع است:
» .۱بافت لمسی« كه واقعیت فیزیكی دارد و با لمس كردن درك میشود.
» .۲بافت بصری« كه از طریق چشم مشاهده میشود. بافت لمسی شامل بافت بصری نیز میشود. بافتهای بصری ممكن است واقعی و یا غیر واقعی باشند.
نكته :۱سطوح با بافت ریزتر، نرمتر از بافتهای درشت به نظر می رسند. سطوح با بافت درشت و خشن نیز، وقتی از فاصلهی دور دیده شوند نرمتر و ظریف تر احساس میشوند. بافت با خطوط موازی، بر بعد و جهت تأكید میكند.
نكته :۲بافت با رنگ روشن، سبكتر از همان بافت با رنگ تیره به نظر می رسد.
نكته :۳نور متمركز كه از یك جهت به یك بافت لمسی می تابد تأثیر بصری آن را تقویت و بافت را ملموس تر میكند. برعكس نور غیر متمركز و پراكنده از تأكید بافت می كاهد.
نكته :۴سطوح صاف و صیقلی، نور را منعكس كرده، جلب توجه میكنند. سطوح با بافت درشت نور را شكسته، تیرهتر به نظر می رسند.
نكته :۵سطوح خیلی شكسته در مقابل نور متمركز، الگوهای شكلی از نور و سایه ایجاد میكنند.
انتخاب مناسب بافت، می تواند بر تنوع، خوانایی و هماهنگی فضاهای معماری منجر شود و یكدستی فضا را از بین ببرد.
.۱نور
نور، اصلیترین عامل كیفیت، پویایی و سرزندگی فضای معماری است هم از نظر مفاهیم كیفی و سمبلیك و هم از نظر كاركرد عملی، از جایگاه ویژهای در میان عناصر تشكیل دهندهی فضا برخوردار است.
بدون نور، هیچ فرم، رنگ یا بافتی وجود ندارد. اولین وظیفهی نور، روشن كردن فضا و فرمهای ساختمانی است.
نورپردازی فضا، به سه روش انجام می پذیرد: نورپردازی و روشنایی عمومی، روشنایی موضعی و روشنایی متمركز.
نكته :۱روشنایی عمومی، از طریق توزیع متوازن نور طبیعی یا مصنوعی در كل فضا انجام میگیرد.
در این روش سعی میشود از ایجاد گوشههای تاریك یا ورود نور خیره كنند جلوگیری گردد.
نكته :۲از نورپردازی موضعی برای تأمین نور فعالیتهای خاص مانند، مطالعه صرف غذا و انجام كارهای ظریف استفاده میشود. این نور، معموً لا قابل تنظیم است؛ باعث تقسیم فضا و تنوع در روشنایی فضا میشود؛ بر جذابیت فضا می افزاید و با روشنائی عمومی فضا، تركیب و هماهنگ میگردد. این نور می تواند بر حوزهی خاصی از فضا مث ً لا حوزهی غذاخوری یا محل نشیمن خانواده تأكید نماید.
نكته :۳از روشنایی متمركز برای ایجاد یك نقطهی كانونی، مورد تأكید در فضا استفاده میشود مانند نورپردازی یك تابلو یا مجسمه در یك موزه.
.۱عناصر سازندهی فضای معماری كفها
كفها، سطوح افقی هستند كه حد تحتانی فضا را مشخص می كنند.
ساختار و سازهی این سطوح، باید از استحكام كافی برای تحمل و انتقال بارهای وارده برخوردار باشد و در مقابل سایش و رطوبت مقاوم بوده، عملكرد مناسبی از نظر انعكاس و انتقال صدا، گرما و سرما داشته باشد.
كف سازی فضاها به دو صورت نرم )مانند چمن، فرش و موكت( و یا سخت مانند سنگ، آجر و سرامیك( انجام میشود.
اختلاف سطح دركف سازی فضاها می تواند به تقسیم و تفكیك فضا منجر گردد.
ب( ستون و دیوارها
نكته :۱ستون و دیوارها از اصلیترین عناصر معماری هر ساختمان هستند.
جهت فضا، درجهی باز یا بسته بودن فضا، نوع رابطه با فضاهای مجاور، همه و همه، به نحوهی استفاده ما از دیوارها و ستونها بستگی پیدا میكند. بازشوها و دیوارها، تداوم بصری و حركت در بین فضاها را ممكن ساخته، امكان انتقال حرارت نور و صدا را فراهم می آورند.
نكته :۲با وسعت یافتن بازشوها، حس بسته بودن فضا كاهش و عمق دید و وسعت بصری فضا افزایش می یابد و فضاها یا هم تركیب میشوند.
ج( سقف و عناصر بالای سر
نكته :۱سقف و بام، از تكنیكی ترین قسمتهای ساختماناند. به همین دلیل، تناسبات و هندسهی بام تابع نوع سیستم سازهایست كه بار بام را تحمل و منتقل می نماید.
كیفیت پوشش ساختمان معموً لا از شرایط محیطی و جغرافیایی و نیز، امكانات تكنیكی قابل دسترس تأثیر می پذیرد و بیشترین نقش را در تعیین هویت ویژهی بناهای هر منطقه دارد.
نكته :۲شكل سقف و ارتفاع آن، تأثیر اساسی بر كیفیت فضا دارند. ارتفاع سقف تابع عملكرد و مقیاس فضاست. سقف بلند و متناسب، حالتی دل باز، آزاد و رسمی به فضا می دهد. شكستگی و تغییر ارتفاع سقف می تواند باعث تقسیم فضا گردد. با استفاده از سقف كاذب كه در زیر سقف اصلی اجرا میشود هم میتوان تناسبات و كیفیت فضا را بهتر كرد و هم می توان، فضای لازم برای حركت كانالها و سیستمهای تأسیساتی را فراهم آورد.
-۴-۸پنجره
پنجره، نشانهی زندگی و رابط فضاهای داخل و طبیعت زیبای خارج است.
پنجره با توجه به نیازهای فضای داخلی، شرایط اقلیمی و تناسبات نماهای خارجی ساختمان طراحی میشود.
تأمین روشنایی طبیعی مورد نیاز فضاها وظیفهی دیگر پنجره است.
نكته :۱وجود پنجرهی كوچك فقط در یك دیوار فضا، ضمن بستن فضا، تضاد نوری شدیدی را در تقاط مختلف اتاق ایجاد كرده، باعث خیره شدن چشم میگردد.
پنجره، وسیلهی مهمی برای تنظیم شرایط محیطی ساختمان، جذب انرژی، تأمین نور، تبادل حرارت و تهویهی طبیعی است.
در، رابط دو فضا با كاركرد یا ویژگی متفاوت است.
درهای اصلی، سمبل ساختمان و محل ورود به آن هستند. درهای خارجی مانند پنجرهها، دیوارهای خارجی و سقف، سدی هستند در مقابل عوامل نامطلوب بیرونی، از این رو باید دارای ویژگیهای اساسی زیر باشند:
.۱مقاومت و دوام در مقابل شرایط محیطی
.۲پایداری شكل .۳حفظ حریم خصوصی و تأمین امنیت
.۴عایق بندی صوتی و حرارتی
.۵ضد حریق و آتشپاد بودن
نكته :۲اندازهی یك در معمولی یك لنگه cm90*205میباشد.
نكته :۳دو در روبهرو در كنار فضا، ایجاد یك فضای عبوری در كنار فضای عملكردی میكند.
نكته :۴استقرار دو در ورودی متقابل در وسط فضا، آن را به دو فضای عملكردی تقسیم میكند.
نكته :۵استقرار نامناسب درهای ورودی فضا را خرد كرده، امكان استفاده از آن را كاهش میدهد.
فصل هفتم
»ارزیابی تركیب و ارزشهای بصری و ادراكی در گزینههای طرح«
.۱قواعد طراحی و تركیب
طراحی معماری شامل انتخاب عناصر معماری و تنظیم و تركیب آنها برای ایجاد فضا و كیفیات مورد نظر برای تأمین عملكرد مناسب، زیبایی و انتقال مفاهیم و معانی است.
ارتباطی كه بین عناصر معماری برقرار میشود. از قواعدی پیروی میكند كه می توانیم به آنها »قواعد طراحی و تركیب« بگوییم.
الف( وحدت و تضاد
اگر شكل ظاهری و كیفیت یك گل زیبا را در نظر بگیریم در می یابیم كه اجزای آن از نظر شكل رنگ، اندازه و تناسب، در وحدت و هماهنگی كامل با هم قرار دارند.
نكته :۱هر مفهومی فقط در مقابل ضد خودش معنا پیدا میكند. بدون سرما، گرمایی وجود ندارد و بدون پستی، بلندی نیست. تضاد )كنتراست( موجود در پدیدهها، باعث حساستر شدن قوای حسی ما نسبت به كیفیت یا معنای آنها میشود.
نكته » :۲وحدت در عین كثرت« لازمهی ایجاد هر كلیت واحد و منسجم است.
نكته :۳در معماری با استفاده از قاببندی، شبكهی مدولار، استفاده از زمینه و الگوای پیوسته، میتوان حس هماهنگی را در اجزا افزایش داد و با تفاوت در ریتمها و مدولها، استفاده از شبكههای چند گانه، بر هم زدن هندسه غالب ایجاد تنوع نمود.
تضاد در رنگ و نور
نور، شرط اول دیدن است. درجات مختلف سایه روشن و رنگ باعث دیده شدن اشیا میشود. از طریق كنتراست بصری، اشیا، وضوح و روشنی بیشتری پیدا میكنند.
هماهنگی یا تضاد در شكل
نیاز انسان به تشخیص و فهم محیط، اصلیترین انگیزهی دیدن است. وجود ابهام، بزرگترین مانع را برای درك محیط فیزیكی و معماری ایجاد می نماید. ذهن از طریق سادهكردن نقوش، كامل كردن خطوط ناتمام، دستهبندی اشكال مشابه، اقدام به درك محیط میكند.
ب( تناسب
تناسب، از نظر مفهومی اشاره، به شخصیت ذاتی و از نظر شكل، به نسبت یك جز به جزء دیگر و یا نسبت یك جزء به كل مربوط می شود، و یا به رابطهی یك چیز با چیز دیگر، از نظر بزرگی و اندازه، تعداد و یا و میزان و كیفیت اشاره دارد.
نكته: قدما برای تناسب ایدهآل اشیا، تناسب هندسی خاصی به نام »تناسبات طلایی« را پیشنهاد كردهاند.
برای درك تناسب، به مفهوم مقابل آن یعنی تضاد میتوان توجه كرد. تضاد و عدم تناسب، در ابعاد رویه و پایهی میز قابل توجه است.
ج( تعادل و ناپایداری
عناصر مختلف فضا و فرم معماری مانند دیوارها سقف، درها و پنجرهها، مبلمان و لوازم با اندازهها، شكل ها و رنگهای مختلف در كنار هم قرار می گیرند.
این عناصر متنوع، باید در قالب یك تركیب بصری متعادل و متوازن سازمان پیدا كنند و وزن و نیروهای بصری كه به وسیلهی هر یك از عناصر فوق ایجاد میشود به توازن، آرامش و تعادل برسند. اندازه، شكل، رنگ، بافت، جهت و محل قرارگیری عناصر، وزن بصری عناصر و میزان جلب توجه به آنها را در فضا مشخص میكند.
ناپایداری، حالتی است در مقابل تعادل. ناپایداری از نظر بصری، بسیار ناآرام و تحریك كننده است و در مقیاس معماری و احجام بزرگ میتواند احساس ناامنی و تزلزل ایجاد نماید.
باید تعادل بین عناصر تشكیل دهندهی فرم و فضا، در سه بعد مورد توجه قرار گیرد و از انسجام، استحكام و خوانایی كافی برخوردار باشد با تغییراتی كه در فضا ایجاد میشود انسجام و توازن آن را از بین نبرد.
ج- (۲سه روش ایجاد تعادل
برای ایجاد تعادل، از سه روش زیر میتوان بهره چیست: تعادل محوری، شعاعی و تعادل نامتقارن
الف: تعادل محوری: در تعادل محوری، عناصر فضایی با اشكال، اندازهها، جهات و كیفیات مختلف به صورت متقارن نسبت به یك محور سازماندهی میشوند. تعادل محوری، به تقارن، آرامش، سكون و موازنهی كامل بین عناصر منجر میشود.
نكته: در تقارن محوری عنصر انتهایی محور تقارن مورد تأكید قرار میگیرد. به همین جهت در این نوع سازمان دهی، معموً لا، در انتهای محور عناصر با ارزش و مهم جایابی میشوند. این نوع سازماندهی در معماری سنتی ایران كاربردی وسیع دارد. در این سازمان دهی، علاوه بر عنصر انتهایی محور، ممكن است ناحیهی میانی واقع بر روی محور و حد فاصل عناصر فضای موجود نیز مورد تأكید قرار گیرند. بهترین نمونه های آن را میتوان در استقرار آبنما در حیاطهای مركزی معماری ایرانی مشاهده كرد.
ب: تعادل شعاعی: در این شیوهی ایجاد تعادل، عناصر فضایی به صورت شعاعی حول یك نقطهی مركزی سازمان می یابند و یك تركیب متمركز ایجاد میكند كه نقطهی مركزی، كانون آن است. این نوع از تعادل ممكن است متقارن یا نامتقارن باشد.
ج- تعادل نامتقارن: در تعادل نامتقارن، تشابه عناصر فضای الزامی نیستند بلكه هر یك از عناصر، ویژگی، وزن و تأثیر بصری خاص خود را دارند. در ایجاد تعادل بین این عناصر نامتجانس نیرو و وزن بصری هر یك از عناصر در نظر گرفته میشود و از قانون اهرمها كه در فیزیك كابرد دارد برای یافتن محور تعادل و سازماندهی عناصر استفاده میشود. عناصر جذاب، مانند اشكال غیر متعارف، رنگهای براق، اجسام تیره و بافتهای رنگارنگ جذاب تر و سنگینتر، و برعكس، سطوح بزرگ ساده و كمرنگ كه كه دورتر قرار میگیرند سبكتر در نظر گرفته میشوند.
تعادل نامتقارن، پویاتر و تغییرپذیرتر است.
د( هماهنگی، تنوع و یكنواختی
قاعدهی هماهنگی سعی در انتخاب عناصر یا ویژگی های، شكل، رنگ، بافت و یا مصالح مشترك دارد، تا از
تكرار یك ویژگی مشترك، وحدت و انسجام لازم را بین فرمها و عناصر فضایی ایجاد نماید.
ایجاد توازن بین یك نظم خشك و بی نظمی، وحدت و تنوع، آشفتگی و انسجام، به گونهای كه هماهنگی و تنوع
را با هم جمع كند، در طراحی معماری و آثار هنری بسیار مهم است.
هـ ( ریتم، حركت و سكون
ریتم، به عنوان یك قاعدهی طراحی، براساس تكرار عناصر در فضا و زمان شكل میگیرد.
ساده ترین نوع ریتم تكرار منظم عناصر معماری در امتداد یك خط مستقیم است. اگر چه این ریتم كام ً لا یكنواخت است اما می تواند به عنوان پسزمینهای برای
استقرار عناصر اصلی فضا مورد استفاده قرار گیرد.
حركت نتیجهی طبیعی تجزیهی ریتم از سوی انسان است و سكون حاصل فقدان ریتم و حركت میباشد.
ویژگی ریتمهای بصری در یك ساختمان به شكل، اندازه و جهت قطعات و فاصلهی تكرار آنها بستگی دارد.
و( تأكید و یك نواختی
قاعدهی تأكید، امكان حضور عناصر مهم و با ارزش را در كنار سایر عناصر معماری فراهم می آورد. طرح بدون عنصر مورد تأكید، یك نواخت و بی تحرك به نظر می رسد.
نكته :۱نقطهی كانونی و نور كافی، دو روش برای تأكید بر روی یك عنصر بخصوص و مهماند.
نكته :۲یك عنصر ممكن است به دلیل موقعیت ویژهاش یا به خاطر استقلالش از عناصر دیگر، مورد تأكید قرار گیرد.
نكته :۳انتهای یك محور می تواند محل استقرار مناسبی برای عنصر با ارزش باشد و بر این ارزش تأكید شود.
فصل هشتم
»توسعهی گزینهها، ارزیابی و تكمیل طرح«
.۱توسعهی گزینههای طرح
طراحی هر گزینه از مراحل ذهنی متعددی عبور می كند، ابتدا تعداد زیادی طرحهای مقدماتی و آزمایشی و آزاد كشیده میشوند. این طرحها به تدریج قوام
یافته، به یك گزینهی طراحی تبدیل میشوند.
.۱ارزیابی گزینهها
برای هر پروژه باید براساس ابعاد عملكردی، محیطی، ساختاری و ارزشهای كیفی مورد انتظار، ملاكهای ارزیابی معین شود.
.۱انتخاب و تكمیل گزینهی نهایی
گزینهی نهایی باید واجد كاملترین جوابها به نیازها و خواستهای طرح باشد.
به منظور تكمیل گزینهی نهایی، آن را مجددًا بررسی و نقاط ضعف و كمبودهای آن را رفع میكنیم.
نكته: از طریق ترسیمات پلان مقطع، نما و ترسیمات سهبعدی ابعاد مختلف را كنترل و تكمیل میكنیم. در صورت لزوم، مدل طرح ساخته و طرح را كنترل می كنیم.
.۱ارائهی پروژه و نقشههای فاز یك
پس از تكمیل گزینهی نهایی و قطعی كردن طرح ساختمان، نقشههای ساختمان را به طور دقیق با مقیاس ۱/۱۰۰یا ۱/۵۰ترسیم می كنیم. به این نقشهها كه ویژگیهای معماری ساختمان، از جمله نحوهی استقرار كیفیت و روابط فاها، مشخصات نماهای ساختمان را نشان می دهد اصطلاحًا »نقشههای فاز یك معماری« می گویند. از این نقشهها میتوان برای معرفی ساختمان به كارفرما و استفادهكنندهها و اخذ نظر آنها استفاده كرد، امكانات مربوط به اجرای سازه و تأسیسات ساختمان را ارزیابی نمود و هزینه و زمان اجرای پروژه را برآورد كرد.
نكته: چون نقشههای فاز یك، مبنای قضاوت، ارزیابی و تصمیم گیری كارفرمایان، استفادهكنندگان و سرمایهگذاران هستند، دقت در كیفیت ترسیمات و ارائهی درست طرح، اهمیت پیدا میكند.
با توجه به این كه درك نقشه های فنی برای همگان مقدور نیست با استفاده از ماكت، ترسیمات سه بعدی و بهرهگیری از امكانات رنگ و سایه روشن، پروژه بایدبه نحو ملموس و قابل دركی معرفی شود.
از این رو، سرنوشت هر طرحی، به نحوة ترسیم و ارائهی آن بستگی پیدا میكند.
معموً لا برای ایجاد حس عمق در پلانها، داخل دیوارها را پر رنگ نموده، برای قابل دركتر شدن فضاها، مبلمان فضاها را ترسیم میكنند.
.۱نقشه های فاز ۲ساختمان
نكته: نقشههای فاز یك ساختمان فاقد دقت و اطلاعات لازم برای اجرای ساختمان است.
به همین دلیل، برای اجرای هر ساختمان با استفاده از نقشههای فاز یك، نقشههای اجرایی )فاز دو( آن را تهیه میكنند. نقشههای فاز دو ساختمان شامل موارد زیر است.
الف( نقشههای فاز دو معماری كه از سوی مهندس معمار تهیه میشود و شامل مشخصات مصالح و جزئیات اجرایی قسمتهای مختلف ساختمان است.
ب( نقشههای فاز دو سازه كه از سوی مهندس محاسب تهیه میشود و مشخصات فونداسیونها، ستونها، تیرها و پوشش سقفها را معرفی میكند.
ج( نقشههای تأسیسات مكانیكی كه از سوی مهندس مكانیك تهیه میشود و سیستم آب رسانی، دفع فاضلات، نحوهی گرمایش و سرمایش ساختمان را نشان می دهد. د( نقشههای تأسیسات مكانیكی كه از سوی مهندس مكانیك تهیه میشود و مشخصات سیستم روشنایی، كلید و پریز و تلفن ساختمان را معرفی میكند. مجموعهی نقشههای فوق، زیر نظر مهندس معمار كنترل و هماهنگ میشود و مجموعًا به عنوان نقشههای اجرایی ساختمان مورد استفادهی برنامهریزان و مجریان پروژه قرار میگیرد.
…………………………………………………………………………………………..