معماری پایدار

 معماری پایدار

معماری پایدار به اختصار به ان گونه از معماری گفته می شود که ملاحظات محیطی وسازگاری با اقلیم مدنظر دارد وبر اساس بهره برداری از منابع طبیعی طراحی ساخته می شود .

در مباحث معماری نوین معماری پایدار سعی بر ان است که تا از تاثیرات منفی معماری جدید بر محیط زیست کاسته شود ودر عوض با به کار گیری مصالح همگون با محیط و طراحی ویژه ی اقلیم در مصرف انرژی صرفه جوی به عمل اید

مخازن اب و اب انبار ها

یکی از الگوهای که مورد توجه معماران جدید همچون استفانو روسو (معمار ایتالیایی) ودیگر همکاران او قرار گرفته تجربیات معماران گذشته در مناطق مختلف دنیا است.

ایران به دلیل سابقه ی طولانی در معماری و همچون شرایط ویژه اقلیمی محل مناسب برای رشد و توسعه ی شیوه ها و فناوری های بوده است که قابلیت انطباق با محیط پیرامون خود را داشته است.

برخی  از عناصر معماری سنتی ایران که هم اکنون در طراحی معمار جدید مورد توجه قرار گرفته. از جمله بادگیر است که در تعدادی از پروژه های استفانو روسو با معماری جدید تلفیق شده است.

بخش دیگری از نمایشگاه به معرفی نحوه ی استفاده ایرانیان از انرژی موجود در طبیعت مانند اب و باد اختصاص یافته است.

معرفی سازه های ابی شوشتر و ابشارهای باستانیو همچنین اسبادها یا اسیاب های بادی در مناطق خراسان جزء این ساختار است.نمایشگاه سعی کرده تا مخاطبین ایتالیایی خود را درون خانه های در یزد و کاشان ببرد وبه انها نشان دهد که در منطقه ای گرم و خشک چطور حیاط مرکزی با باغچه بندی هایش در تلطیف هوای درون خانه موثر بوده است.

در معماری سنتی این مناطق همه چیز در خدمت تحمل پذیر کردن شرایط اقلیم است از کوچه ها و ساباط ها تا تقسیم بندی فضای درون خانه برای استفاده در فصل های متفاوت سال .

حتی خشت و کاه گلی که روی سقف و دیوار ها را می پوشاند علاوه بر نقش اصلی خود به عنوان عایق نیز عمل می کرد.

تصویر کتاب(معماری پایدار ٫فلات ایران سرچشمه تمدن و الهام)

نمایشگاه همچون در بخش مهم دیگری به معرفی تعدادی از مساجد و سایر بناهای تاریخی در شهر های مرکزی ایران می پردازد که کاروانسراها حمام ها و مدارس از جمله این بناها هستند و هر کدام از این بناهای عمومی نیز بر معرفی شیوه های معماری پایدار و اقلیم تاکید شده است.

بسیاری از این بناها امروزه تغییر کاربری یافته اند و به صورت مکان های برای جلب گردشگر و توریست در امده اند.

کاروان سرای در گلپایگان و خانه های ملک التجار و گلشن در یزد اکنون با تغییر کاربری به مجتمع های اقامتی و گردشگری تبدیل شده اند.

همزمان با برپای نمایشگاه کتابی تحت عنوان (معماری پایدار در فلات قاره ایران) به زبان ایتالیایی منتشر شده است که به طور مفصل تر معماری وشهر سازی نواحی مرکزی ایران را معرفی می کند.

در برگزاری این نمایشگاه نهادهای همچون موسسه شرق شناسی ایتالیا اداره حفاظت از میراث فرهنگی رم و استان لاتزیو شورای سیاست های فرهنگی شهرداری رم انجمن معماران رم و رایزنی فرهنگی ایران با یکدیگر همکاری داشته اند.

تامیین سکونتگاه جدید برای بشر چیزی فراتر از خانه های مدرن است. انسان تنها در خانه اش سکنه نمی گزیند او در کنار همشهری  هایش در موسسات عمومی و فضاهای شهری نیز زندگی میکند از این رو برای تجربه ی تعلق و مشارکت،شناسایی وسیع و گسترده امری ضروری است . هدف از این شناسایی ویژگی مکان است که با ساختار های طبیعی و همچنین مصنوعی تعیین می شود.بنابراین هدف معماری خلق ومحافظت از ساختمان است.بگذارید تکرار کنم که مکان می تواند به عنوان سنتز و سازماندهی فضایی درک شود و فرم ساخته شده و معنای ان با زبان معماری یا سنت نشان داده می شود . همچنین می تواند اضافه کرد که معماری تنها مسئله چگونه و چه نیست بلکه مسئله کجا نیز هست..

بنابراین مسئله نهای ما این است که معماری در خلق مکانهای رضایت بخش برای شیوی جدید زندگی موفق بوده است.با وجود این مکان مدرن مکانی است که هویت خاص خود را دارد.البته در این حالمکان باید دارای نوعی اشکارگی یا فراخی واقعی باشد که حضور همزمان{مکان های بیشمار } را نشان دهد.گفتیم  که برخی از این ابزارهای لازم برای حل این مسئله یعنی تصور جدید از فرف و فضا قوام گرفته بودند.همچنین خاطر نشان کردیم که این ابزارها برای حل این وظایف ساختمان که مکان مصنوعی  تعیین می کرد و مورد استفاده قرار گرفتند. دست اخر این واقعیت را یاداوری کردیم که جنبش مدرن مدتها پیش نیاز به عظمت ومنطقه گرای جدید یعنی نیاز به عظمت و منطقه گرای جدید یعنی نیاز به فرم های نمادین جدید را تشخیص داد. اینجا شرایط لازم برای خلق مکان های معاصر وجود دارند ودر این می توان به تلاش های بسیار چشمگیر برای حل ملموس این مسئله نیز اشاره کرد.در فصول بعد درباره ی چگونه و چه و کجای معماری مدرن به تفصیل بحث خواهد شد: ونقاط ظعف و دستائرد های ممکن ان نیز خاطر نشان خواهد گردید.اما پیش از ادامه ی بررسی ها اشاره به برخی مخاطرات که رشد این سنت جدید را مانع شدند اجتناب ناپذیر مینماید.به طور کلی انها پیامد اعتقاد یک بعدی در منطق و دودستگی تفکر و احساسی بودند که ریشه در عصر روشنگری داشت.

ظاهرا معماری مدرن قرار نبود به عنوان شقی از فناوری عقلانی عمل کند بلکه می بایست به عنوان مکمل آن در نظر گرفته می شد.

پیشگامان جهان جدید را قبول داشتند اما می خواستند بعد هنری ان را که در مرحله ی ابتدای آن به فراموشی سپرده می شود به آن بازگردانند.که برج ایفل تجلی شکوهمند این هدف است.

اگر چه پیشگامان در کارهای خاص خود موفق بودند اما شیوه ای بکار میبردند که بی نقص نبود.اثر هنری هرگز نتیجه ی تحلیل منطقی نیست و نمی تواند به عنوان اینده از{شیوه ی بیان} انتزاعی درک شود.

اثر هنری همیشه بر نگرش یا انگاره ای کلی استوار است که به تجمیع عناصری که به طور منطقی تعلق به یکدیگر ندارند میپردازد.هنر اساسا غیر منطقی است و نمی توان ان را با اصطلاحات علمی توصیف کرد.بسیاری از معماران مدرن نما با انتقال روش های علوم طبیعی به معماری بعد هنر معماری ان را از بین برداند و زمینه ی کارشان را به طراحی صرف و ساخت تقلیل داداند.این تقلیل به طور کلی دو جهت متفاوت را در بر می گرفت: یکی از این ها ریشه در اثر گرایی تفکیک ناپذیر از تحلیل داشت. و دیگری از باور علمی به سیستم های سامان بخش ناشی میشد. در نتیجه معماری مدرن با گسترش زیاد به جلوه های نواکسپرسیونیستی یا فرمالیسم نو عقلانی سخت تنزل کرد که در هر دو مورد نگرش جدید از دست می رود و معماری دشمن زندگی معاصر میشود.

نقاشانی مانند کلی وکاندنیسکی خیلی پیش از این رویکرد شناسانه به مسائل هنر تصویری را مطرح ساختند و برخی از معماران ان پیشنهاد را دنبال کردند. پدیدار شناسی در فلسفه برای امکان بازگشت به{خود اشیاء} از طریق توصیف های که انها را نشان می داد عمل میکند. در برخی موارد انسان تلاش کرده است که با مشکلات محیط زیست و مکان به طور جدی برخورد کند و مکانمندی را به عنوان یکی ز ساختارهای اساسی هستی ما در این جهان توصیف کند.بدین ترتیب مکان به مثابه شیء در مفهوم اصلی واژگانی ان درک می شود و این به منزله نوعی گردهمایی است  که انسان را  با جهان رو در رو میکند. بنابراین مفهوم مکان عبارت است از جهانی که مکان را به وجود میاورد. هر جهان کلی و در عین حال وابسته به شرایط است و معماری این واقعیت را از طریق تعابیر تازه از حال و هوای ویژه هر مکان بیان کند.ظاهرا سبک ها در ساختار اصلی ریشه دارند ونماینده مجموعه ای  از انتخابهای ویژه اند. بدین ترتیب گرچه اساس کلی سبک ها به انها ارزش ابدی می بخشد اما به طور کلی سبک ها منحصر به فردند.هر چند جهان آزاد نمی تواند از سیستم های بسته ای از این نوع استفاده کند اما در این میان به پلان ازاد و فرم های ازاد نیاز است.معماری برای به وجود اوردن این امکان باید به سرچشمه های رجوع مدرن از این مسئله اگاه بود.ا نظریه پردازیش در این باره در تنگنای علمی گرفتار شد. پدیدار شناسی به این نقطه ظعف غلبه می کند واین امکان را به دست می اورد که ریشه هایمان را درک کنیم.با کمک پدیدار شناسی زبان جدید معماری می تواند ایجاد گردد و بدین ترتیب مکان جدید رونق گیرد.

روش های که بر گرما ،خشکی،کم ابی وطبیعت خشن غلبه کرده وفضاهای ساخته شده را در شهر های کهن  به مکان های دلپذیر برای زندگی اسایش تبدیل کرده است.این معمار ایتالیا با همین دیدگاه به معرفی عناصری چون ایوان بادگیر ساباط قنات حوضه خانه حیاط مرکزی اب انبار و یخچال ها در معماری ایران پرداخته است.

عناصری که همه انها ضمن انطباق با محیط اطراف  وبهره گرفتن از مصالح موجود در محیط پیرامون دشواری های زندگی  در مناطق کویری و بیابانی را اسان می ساخته اند.در دهه های اخیر و به خصوص در دهه هتاد و هشتاد میلادی، معماری پایدار مورد توجه معماران امروزی قرار گرفت.

هوشمندی و دقت در جزییات معماری بذل توجه بسیار به امر ایجاد فضای راحت و اسایش داخل زیبایی استحکام و عدم تخریب محیط و حفظ کیفیت زیست است.

معماری پایدار

طراحی پایدار یا طراحی سبز از موضوعات بسیار جنجالی و بحث برانگیز در جهان امروز است. بدون ترتیب یکی از موارد مهمی که انسان همواره با ان دسته و پنجه نرم میکند ،نحوه نگرش و برخورد با منابع انرژی و تعامل بین منابع و اثرات ناشی از این مصرف است.در نگرش پایدار، طراحی به گونه ای انجام می شود که این سه مورد در یک چرخه ارتباطی صحیح قرار گرفته و بتوان در اینده نیز از نتایج مصرف منابع در حال ،بهره مند شد.

به عبارت دیگر این نوع طراحی بدون داشتن نگرش درست و تعریفی مشخص امکان پذیر است.

برای نخستین بار در سال ۱۹۸۶توسط کمیته یsustainabilityاصلاح پایداری جهانی گسترش محیط زیست، تحت عنوان رویایی با نیاز های عصر حاضر بدون به چشم انداز زیست محیطی جهان مخاطره انداختن منابع نسل اینده مطرح شد.

باید خاطر نشان کرد،مفهوم طراحی پایدار یک مفهوم عام بوده و در بسیاری از زمینه های از جمله معماری ،طراحی گرافیک کشاورزی ماشین الات و هر انچه با محیط زندگی انسان سروکار دارد به کار برده می شود.

شاید بتوان هدف از این نوع طراحی را کاهش اسیب های محیطی به حداقل رساندن مصرف منابع انرژی و هماهنگی هر چه بیشتر با طبیعت دانست.

به معنای دیگر، غلسفه ی طراحی پایدار پشتیبان و مشوق نگرش ها و تصمیم های است که در هر مرحله از طراحی ساخت و سپس مصرف تاثیرات منفی بر محیط زیست و سلامت استفاده کنندگان را نیز در نظر گرفته باشد.

این نوع طراحی از اصول خاصی تبعیت میکند که رعایت انها ضروری است؛

مدیریت منابع انرژی طراحی با قبلیت بازگشت به چرخه زندگی ، طراحی برای انسان.

مدیریت منابع انرژی ؛

۱ـمدیریت منابع تجدید ناپذیر

توجه به روند رو به رشد منابع غیر قابل بازگشت. این مدیریت از دو زاویه قابل بررسی است تجدید مانند سوخت های فسیلی و مواجه جدی با بحران انرژی در سال های اخیر استفاده ی بهینه از این نوع منابع حیاتی به نظر می رسد.

زیرا این نوع منابع با توجه به ذخایر موجود  در سال های اتی  به پایان می رسد و می بایست برای دسترسی به منابع جایگزین فعالیتی جدی دنبال شود.

۲ـمدیریت منابع تجدید پذیر

بهترین نوع منابع انرژی که در طراحی پایدار بر ان تمرکز می شود منابعی هستند که توانایی قرار گرفتن در چرخه ی طبیعی و قابلیت بازگشت را داشته باشند. در این نوع مدیریت منابع، همواره طراح تلاش می کند نوعی تعادل بین اثر تولید شده و محیط اطراف بر قرار کند تا این دو در یک چرخه بازگشتی بتوانند با یک دیگر مرتبط شوند.

در این نوع طراحی با استفاده از منابع که در دسترس و طبیعت هستند مانند خورشید باد و باران همواره پروژه ای اقتصادی تر خواهیم داشت.

 

طراحی با قابلیت بازگشت به چرخه ی زندگی؛

در این طرح تاکید بر اتخاذ روشی است که به بازیافت و تولید منابع به کار رفته منجر شود. در واقع در این مرحله طراح ذهن خود را متوجه روندی کند که منابع مورد استفاده  در طرح بتواند پس از مرحله ی زوال و دور ریزی به چرخه ی اصلی طبیعت باز گردند به این معنا که منابع ما از یک شکل مفید به شکل دیگری  در می ایند اما باز هم پس از این تبدیل دارای کارایی و استفاده هستند.

طراحی برای انسان؛

این اصل ، سومین و شاید مهمترین اصل طراحی پایدار محسوب می شود . در دو اصل پیشین کارایی بیشتر و محافظت از منابع طبیعی مورد توجه بود. در حالی که در این اصل بر حفظ کیفیت زندگی تمام اجزای اکوسیستم تاکید می شود. این اصل را می توان در راستای اهداف بشر دوستانه ای دانست که ارکان و منابع مختلف زندگی را محترم می شمارد.

در حقیقت با تعمیق بیشتر در این فلسفه می توان به این نکته پی برد که به نیاز های زنجیر وار و متقابل اجزای مختلف زندگی و نقش انها در ادامه حیات بشری باید توجه جدی مبذول داشت.

زیرا در جهان مدرن امروز اگر چه اسان محور همه تغیرات است  اما این محوریت هرگز در جهت نقض حقوق سایر موجودات زنده نبوده بلکه کاملا همگام با انها و همواره در حالت تعامل ودادوستد با انهاست.

در پایان می توان گفت طراحی پایدار نوعی نگرش به دنیا را مطرح می کند که با پیروی از اصول خاص تعامل بین مصرف منابع در حال و اینده را مورد توجه قرار داده و همواره در جهت منافع بلند مدت بشر گام بد می دارد.

قبل از هر چیز که یک ساختمان سبز خلق شودمانند هر چیز دیگر به یک خالق نیاز دارد این موضوع یعنی ایجاد ساختمان سبز به سلامت فردی که در ان و در محیط اطراف ان زندگی می کند کمک خواهد کرد و از او پشتیبانی خواهد کرد و باعث رضایت مندی و سود مندی انان خواهد شد که این موضوع نیازمند کاربرد با دقت انرژی های تصدیق شده در معماری است؛

استفاده از طبیعت بادوام و منبع مواد با کیفیت و تکیه بر خورشید برای استفاده های گرمایی و نیروی برق و روشنایی روزانه و دوباره استفاده کردن از ضایعات و … یک اتحاد و یک پارچه سازی ساختمان ظریف این استراژیها را تولید می کند.البته باید توجه داشت که تبدیل فرهنگ بشر به یک پایه و تغییر ساختار اساسی روح و سرشت انسان بستگی دارد ما باید یکی شدن و به هم پیوستن و وابستگی به یکدیگر را با یک چیز وسیع تر از خودمان را دوباره کشف کنیم. جهان طبیعت قلم مویی است روحانی که نسبت به همه چیز برتری می یابد.اول شخص و بعد جامعه این عقیده بولوزوف است. او عقیده دارد ما باید هر دو گروه را مجبور سازیم که موافق حقایق زندگی در جهان باشند.در غرب به این مسئله اعتقاد دارند که مزیت در طرح محیطی و طراحی ان در صورتی پیشرفت می کند و موفق خواهد بود که حقیقا مجمع و گروه طراحی ان فقط گروهی از طراحان باشند.

ارک اولین شرکتی است که دست به این کارها زده است. که این شرکت تشکیل شده است از معماران،سازندگان و مهندسین و سر انجام عده ای از طراحان باید پاسخگو در تمامی پروژه های این شرکت باشند. این شرکت در جریان طراحی های خود از از روش مشارکتی استفاده می کند ، یعنی تمامی اعضا در نظر دادن ازاد هستند اما تصمیم نهایی را طراحان خواهند گرفت.این روش یک روش قدرتمند در ساختمان سازی ها به شمار می رود.

بسیاری از ساختمان های که در این شرکت در بین طراحان به توافق می رسد توفق انها به خاطر مطلوبیت ان اثر است در کار جالب دیگر در این شرکت دعوت از تمامی افراد صاحب نظر است برای عملی کردن و اجرایی شدن تمامی نتیجه های بدست امده. جوانب مهمی که متفاوت با طراحی های قرار دادی مشخص شده است عبارت اند از؛

۱ـطراحی باید تقریبا در بر گیرنده۴۰% از نیاز ها باشند نه اینکه۲۵% از نیاز ها را به صورت قرار دادی را بر طرف کند.

۲ـروند طراحی جرینی است اشفت و پر دست انداز. بنابر این احتیاج به زمان طولانی دارد.طراحی بهتفکر گروهای صادق و ازمایش کردن احتیاج دارد.

۳ـ ایجاد ساختمان نیازمند یکپارچه سازی و اتحاد است. همان اتحاد و یکپارچه سازی ها است که منجر به تغیر ساختارهای  روحی انسان خواهد شد. اغلب از ساختمان سبز تغییر به ساختمانی می شود که اثرات منفی ان بر روی محیط اطرافش کم باشد. هدف از ایجاد ساختمانهای سبز بر اساس اصول ذکر شده بالا بهبود یافتن اب و هوا و جلوگیری از اثرات منفی ساخت و ساز بر محیط زیست است.صرفه جوی و بهینه سازی مصرف انرژی و کاربرد انرژیهای پایدار در حال حاضر هیچگونه نقشی در فرهنگ ساختمان کشور ندارد. علاوه بر ان در ساخت و سازهای مسکونی بخش خصوصی و خصوصا مسکن طبقات مرفه ارقام نسبتا مهمی به زیان سایر موارد ضروری هزینه در ساختمان صرف تزئینات افراطی و بی اصالتی می شود که عمدتا بنام ابزار سازی مشهور است. انگیزه صرف این مبالغ نامتعادل در زیور ارایی احراز جلال و شکوه و …و نهایتا رونق و موفقیت تجاری خصوصا در حرفه بساز و بفروش است.این مسئله متاسفانه به یک مد در جامعه تبدیل شده است که نگران کننده است .

اما چاره مشکل: اکتشاف رویکرد های نوین زیبایی شناختی برای ایجاد تحول و دگرگونی در ذهن عمومی و جایگوزینی الگو های زیستی مبتنی بر تعادل صرفه جویی و بهینه سازی مصرف و احترام به محیط طبیعی واجتماعی زیست به جای الگو های رایج کنونی امری ضروری است. لازمه ای امر این است که معماران بکوشند به جای دنباله روی در سلیقه ی عمومی و بازاری پسند ذوق را در جهات سازنده و مفید اجتماعی هدایت کنند . معماران می توانند به مردم بباورانند که طرح های اقلیمی و زیست محیطی کمتر از تزیینات رایج کنونی زیبا نیست. از طریق معماری می توان جامعه را از مطلوبیت و ارزش فراوان اقتصادی  و زیست محیطی انرژی های که به نامهای بی زیان و ارام و… مشهور است مطلع کرد. انرژی های که از دیدگاه هنر مندان و معماران می تواند به جای هر چیز دیگر زیبا نامید. اینده جهان در زیبای های زیبا نهفته است بیایید زیبایی های نهفته را در انرژی های پاک و حیات بخش را کشف کنیم . ارزش های معماری سنتی و سنت ارزش های زیست محیطی معماری سنتی ایران واجد ارزش های بسیار فراوان در شیوه های گوناگون استفاده بهینه از ارزش و بهره برداری اکولوژی از انواع انرژی ها و خصوصا کاربرد انرژی های پایدار و بی زیان است . گر چه استفاده از باد و به عبارت صحیح تر بهر برداری از حرکت هوا و ایجاد نسیم عمده ترین و رایج ترین نوع کاربرد انرژی های بی زیان در معماری سنتی ایران است. با این حال همه عناصر اربعه فلسفی و ایینی دارای کاربرد عالی زیست محیطی در معماری ایران قدیم بوده است. نوع مصالح و فنون ساختمانی رایج در گذشته خصوصا انچه که در رابطه با پایداری بنا بکار رفته و عناصر باربری اصلی ساختمان را تشکیل می داده یعنی دیوار ها و سقف ها یا به عبارت کلی تر عناصر افقی و عمودی به علت دارا بودن حجم و وزن زیاد به طور خود به خودی و طبیعی  در مقایسه با مصالح و مواد سبک وزن و کم حجم کنونی دارای ظرفیت بالای نگهداری و ذخیره انرژی و استفاده متعادل سازی حرارت در فضا های مصنوعی بوده است. در عین حال این ویژگی  به هیچ روی به معنای ان نیست که زیبایی اسایش پایداری عالی و کیفیات ارجمند زیست محیطی و ابتکارات مربوط به استفاده بهینه از انرژی در معماری ایرانی امری خود به خودی و پیش پا افتاده و بی نیاز از هوش قدرت خلاقه و علم ودانش تلقی می شود . بررسی دقیق ویژگیهای معماری ایرانی حاکی از برخوردداری از دانش و اگاهی بسیاردر منطقه کوهستانی که شامل شمال و شمال غرب می شود در این منطقه چگونه دریافت گرما از اهمیت خاصی برخوردار است در فصل سرما دمای هوا در بیشتر مناطق زیر صفر است بارش برف در شمال غرب بیشتر از جنوب غرب است علی رغم بارندگی فراوان در این منطقه از رطوبت کمی برخوردار است و این امر از استفاده از بهینه از تهویه طبیعی هوا را کاهش می دهد در این مناطق فرم بنا باید طوری باشد که بیشترین نور گیری را دارا باشد و دارای حیات مرکزی نیز باشد که گرمای بیشتری دریافت کند و چیدمان فضا باید طوری باشد  که بیشترین انرژی را دریافت کند مثلا فضا های اصلی باید رو به شمال باشند تا انرژی را دریافت کند و استفاده از شیشه در اطراف ساختمان برای جلو گیری از ورود سرما و باد های مزاحم و استفاده از نور خورشید می باشد.

در مناطق سرد و کوهستانی مانند سایر اقلیم از مصالح موجود در ان اقلیم است از مصالح استفاده شده که از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشد تا گرمای داخل فضا را حفظ نماید.

دیوار های قطور ، گرما و حرارت تابش افتاب روزانه را در طول شب حفظ و به تعدیل دمای داخل ساختمان کمک می کند. در معماری بومی این مناطق تا حد ممکن تلاش می شود تا به شکل طبیعی یا با استفاده از بخاری و گرمای ناشی از حضور افراد ، پخت وپز با حیوانات ،بنا را گرم نمود.

بام ها غالبا در مناطق کوهستانی مسطح است. بام های شیب دار غالبا در صورتی مناسب است که پوشش ان به مراتب از بام های مسطح بهتراند چرا که اب باران را به سهولت از روی بام دور می کند ولی در صورت کاه گلی بودن بام قدرت بام در مقابل رطوبت و باران به ویژه برف بسیار تضعیف خواهد شد. چرا که اب ناشی از ذوب تدریجی برف وارد سقف کاه گل می شود و بنا مرطوب و نمدار می گردد. به همین دلیل به محض بارش برف ان را از روی چنین بامی پارو می کنند و با غلتکی صاف و کوچک بام را دوباره غلتک می کشند تا پوشش کاه گلی ان مجددا متراکم و سوراخ های ایجاد شده در اثر نفوذ اب مسدود گردد.

انتخاب بام های مسطح در اقلیم سرد مشکلی ایجاد نمی نماید چرا که با نگهداری برف روی بام از ان به عنوان حرارتی در مقابل سرمای زیاد و هوای خارج که چندین درجه کمتر از درجه ی حرارت برف است استفاده می شود و همچنین فضای اسکلت خرپا که کاربرد انباری دارد ، عایق مناسبی بین فضای داخل  و خارج بنا خواهد بود . لذا دو جداره بودن سقف بنا در این اقلیم برای حفظ گرمای بنا حائز اهمیت است.

نوع مصالح

مصالح مورد استفاده در مناطق سرد و کوهستانی مانند سایر حوضه های اقلیمی از مصالح موجود در ان اقلیم است. این مصالح باید از ظرفیت و مقاومت حرارتی خوبی برخوردار باشد تا گرمای بنا را در فضای داخل ان حفظ نماید.

لذا بدنه ی این بنا از سنگ و پوشش سقف و بام از تیرهای چوبی و کاه گلی می باشد. از سنگ و مصالح مقاوم و سنگین برای پی سازی بنا استفاده می شود و در برخی مناطق ، کرسی چینی با مصالح سنگین جهت جلو گیری از رطوبت به کار می رود ، هر چند ابنیه این مناطق ، به طور کلی ، بر روی زمین بنا می شوند.

در این رابط می توان از شهر جوانرود و روستاهای اطراف ان واقع در منطقه غربی رشته کوه البرز ودر ۹۵ کیلومتری شمال غرب کرمانشاه نام برد. در این منطقه ساختمان های سنگی ، سیمایی موزون و هماهنگ به کل بافت شهر و همچنین به بافت روستاها داده است . سنگ مه به وفور در این منطقه ی کوهستانی وجود دارد و به صورت لاشه یا قواره در دیوارهای قطور ساختمان به کار می رود. در منطقه اقلیم سرد و نسبتا پر باران ، بام ساختمان ها مسطح و با تیر چوبی و کاه گلی پوشیده شده است. هر چند که بام اغلب ساختمان ها های جدید در جوانرود دارای خرپای چوبی و پوشش شیروانی است.

کالبد شهری و روستایی

بافت شهر و روستای حوزه ی اقلیم سرد و کوهستانی در جهت مقابله با سرمای شدید شکل گرفته. ویژگی بافت شهری و روستای در این مناطق عبارت اند از:

۱ًـبافت متراکم وفشرده

۲ـفضای کوچک و محصور

۳ـبهره گیری از جهات افتاب و زمین

۴ـمعابر باریک به موازات خط تراز زمین

با توجه به شرایط  اقلیم منطقه سرد و کوهستانی در ایران به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی و کوران هوا، بنا ها به صورت متراکم و فشرده و متصل و در کنار هم ساخته می شود تا سطح تماس فضاهای گرم مسکونی با محیط سرد خارج کاهش یابد. همچنین بنا ها طوری کنار هم قرار می گیرد که یکدیگر را محصور کنند و فضاهای شهری تا حد امکان کوچک شوند تا نفوذ جریان باد سرد به داخل فضاهای شهری کم گردد و تابش حرارت از سطح خارج دیوار های گرم ابنیه به فضای کوچک و محصور شهری ، هوای سرد انها را تعدیل نماید.

نکته قابل مشاهده در این نوع شهرها، طراحی معابر کم عرض و باریک برای استغاده بهتر از حرارت و جلو گیری از تبادل گرما و سرما است . معمولا در این نوع اقلیم ، مجتمع های زیست محیطی در وسط دامنه بلندی ها و رو به جنوب و در داخل زمین یا روی ان به منظور بالا بردن ظرفیت حرارتی دیواره های بدنه شمالی و افزایش حجم داخل نسبت به سطح بیرونی ، استقرار می یلبند . در واقع در صورت استقرار روستا در پایین دره اولا خطر سیل خیزی و نابودی روستا وجود خواهد داشت . ثانیا نفوذ هوای سرد سنگین به دره ها باعث افزایش شدت سرما به هنگام شب خواهد داشت. ثالثا جبه ی شمالی کوه همواره در سایه قرار گرفته و سرد می باشد در حالیکه روستا ها و شهرها باید جهت حداکثر از تابش نور افتاب رو به دره و در افتاب بنا گردند. رابعا به علت فزونی ناهمواری های زمین و شدت باد در بالای کوه و دسترسی  به منابع ابی و رودخانه ها که در قسمت پایین ارتفاعات جاری هستند ، استقرار بافت روستایی و شهری بر بالای کوه صحیح نمی باشد.

برخلاف مناطق معتدل و مرطوب سواحل جنوبی دریایی خزر خانه های این مناطق اغلب دارای زیر زمین با سفف کوتاه که در زمستان پایین نشین هستند که به علت خنکی هوای ان، در تابستان برای سکونت و اسایش ساکنان خانه به کار می رود.

استفاده از ایوان حیاط کوچک در بنا

از ان جایی که در بیشتر روز های سال در مناطق کوهستانی ، اکثر فعالیت های روزمره در اتاق ها انجام می پذیرد. لذا ابعاد حیاط ها در این مناطق قدری کوچکتر از نواحی فلات مرکزی ایران است.

ساختمان های این اقلیم دارای ایوانند و به مراتب کمتر می باشند و نمانند ایوان های مناطق خزر کاربرد نشیمن ندارند و صرفا جهت حفظ ورودی های بنا از برف و باران استفاده می شوند. نکته دیگر پایین بودن کف حیاط بناههی اقلیم سرد به اندازه ۱ تا۱٫۵ متر از سطح پیاده رو ها بوده تا بتوان اب جاری در نهر ها و جوی ها را به طرف باغچه ها و یا به طرف اب انبار واقع در زیر زمین هدایت نمود و از سوی دیگر زمین مانند عایق حرارتی اطرلف بنا را احاطه کرده است.

۳ـپلان فرم بنا و نحوی قرار گیری ان

در اقلیم سرد و کوهستانی بناها دارای پلان و بافت متراکم می باشند. فرم بنا باید به گونه ای باشد که سطح تماس ان را با سرمای خارج کمتر نماید تا حرارت کمتری از فضای درون به بیرون انتقال یابد. لذا از احجامی نظیر مکعب یا مکعب مستطیل استفاده می نمایند تا نسبت سطح خارجی بنا به حجم داخل ان کاهش یابد و ان را در حداقل ممکن نگه دارند.

ساختمان ها ۲۰ درجه به طرف غرب و ۴۵ درجه به سمت شرق و در سایه ی باد یکدیگر و خارج از سایه ی افتاب هم ، در محور شمالی ـ جنوبی مستقر می شوند.

۴ـاتاق های کوچک با ارتفاع کم

در نواحی سرد و برفی باید از ایجاد اتاق ها و فضا های بزرگ داخل بنا اجتناب نمود چرا که با افزایش سطح تماس انها با فضای سرد بیرونی ، گرم کردن این فضای بزرگ مشکل خواهد بود.

بنابراین در این مناطق سقف اتاق ها را پایین تر از اتاق های مشابه در سایر حوضه های اقلیمی در نظر گرفته می شود. تا حجم اتاق ها کاهش یابد و سطح خارج بنا به حداقل برسد. ارتفاع کم  سقف در تالار ها و اتاق های مهم و طاق راسته ها و حجره های بازارها این مناطق نیز مشهور است.

۵ـ بازشوهای کوچک

در این مناطق برای جلوگیری از تبادل بین داخل و خارج بنا از بازشوهای کوچک به تعداد کم استفاده می کنند و در صورت استفاده از بازشو بزرگ استفاده از سایه بان الزامی است. بازشو ها در ظلع جنوبی برای استفاده هر چه بیشتر از افتاب بزرگتر و کشیده تر انتخاب می شود. همچنین از استقرار بازشو در جهت باد های سرد باید اجتناب شود و پنجره های دوجداره برای به حداقل رساندن تبادل حرارتی مناسب است. در ضمن به منظور جلوگیری از ایجاد سوز در داخل و خارج حرارت داخلی به خارج ساختمان ، میزان تعویض هوای داخل و تهویه طبیعی را باید به حداقل ممکن رساند .

در مقایسه با اقلیم گرم وخشک ابعاد بازشوها در این حوضه اقلیمی برای استفاده از انرژی حرارتی حاصل از تابش افتاب افزایش یابد.

۶ـدیوار های نسبتا قطور

قطر زیاد دیوار ها به نوبه ی خود از تبادل حرارتی بین فضای داخل بنا و محیط بیرونی ساختمان جلوگیری می کند. معیار های معماری اقلیم سرد و کوهستانی  با گرم وخشک تقریبا مشابه است و تنها تفاوت انها در منابع حرارت دهنده می باشد که در اقلیم گرم وخشک این منبع از سمت بیرون بنا و در اقلیم سرد از سمت داخل فضا می باشد. لذا در این اقلیم به کمک مصالح بنای قطر دیوار ها را زیاد نموده تا این جداره بتواند به عنوان منبع ذخیره حرارت داخل بنا عمل نماید.

کوهستان های غربی رشته کوه های فلات مرکزی ایران و سراسر کوه های زاگرس را در برمی گیرد از مناطق سردسیر بشمار می ایند، که کلیات اب و هوای این منطقه به شرح زیر است:

ـسرمای شدید در زمستان و معتدل در تابستان

ـبارش برف سنگین

ـرطوبت کم هوا

میانگین دمای هوا در گرم ترین ماه سال در این اقلیم بیش از ۱۰ درجه و متوسط دمای هوا در سردترین ماه سال کمتر از ۳ـ درجه می باشد.

نوسانات دمای در این منطقه در طول شبانه روز زیاد است.در این اقلیم دره ها در تابستان بسیار گرم و در زمستان  معتدل است. مقدار تابش افتاب در تابستان زیاد ولی در زمستان کم است. زمستان ها سرد و سخت و طولانی و تا چند ماه سال زمین پوشیده از برف و یخ است و بهار کوتاه مدت و زمستان و تابستان را از هم جدا می کند.

سرما از اوایل اذر ماه شروع می شودو کم وبیش تا اواخر فروردین ماه ادامه می یابد. در سراسر این منطقه ازربایجان گرفته تا استان فارس زمستان ها به شدت سرد می باشد.

در این نواحی میزان بارندگی در تابستان کم و در زمستان زیاد و بیشتر به صورت ریزش برف می باشد . برف های پیاپی بیشتر قله هارا می پوشاند در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر همواره برف وجود دارد و این کوهستان ها سرچشمه ی بارش رودخانه ها و قنات ها در کشور محسوب می شود.

بارش برف در شمال غرب وشمال غرب بیشتر از نواحی جنوب غرب می باشد.

……………………………………………………………………………………….

برای هرچه بهتر شدن مطالب سایت ما را از دیدگاه سازنده خود آگاه سازید.

جهت مشاهده مقالات معماری بیشتر اینجا را کلیک کنید.